พรหมจรรย์ในพระผู้มีพระภาคเจ้า เพื่อกำหนดรู้ทุกข์ข้อนั้น ดูก่อนภิกษุ
ทั้งหลาย เธอทั้งหลายถูกถามอย่างนี้แล้ว พึงพยากรณ์แก่อัญญเดียรถีย์
ปริพาชกเหล่านั้นอย่างนี้แล.
จบ ภิกขุสูตรที่ 8

อรรถกถาภิกขุสูตรที่ 8

ในภิกขุสูตรที่ 8 มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
โน อักษร ในคำว่า อิธ โน นี้ เป็นเพียงนิบาตเท่านั้น. คำที่
เหลือ ง่ายทั้งนั้น. ทุกขลักขณะ พึงทราบว่า ตรัสไว้ในที่นี้อย่างเดียว.
จบ อรรถกถาภิกขุสูตรที่ 8

9. โลกสูตร

ว่าด้วยสิ่งที่เรียกว่าโลก

[ 98 ] ครั้งนั้นแล ภิกษุรูปหนึ่งเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า
ถึงที่ประทับ ฯลฯ ครั้นแล้วได้ทูลถามพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า ข้าแต่พระองค์
ผู้เจริญ ที่เรียกว่า โลก โลก ดังนี้ ด้วยเหตุเพียงเท่าไร จึงเรียกว่า โลก
พระเจ้าข้า.
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ดูก่อนภิกษุ ที่เรียกว่าโลก เพราะจะ
ต้องแตกสลาย อะไรเล่าแตกสลาย ดูก่อนภิกษุ จักษุแลแตกสลาย รูป
แตกสลาย จักษุวิญญาณแตกสลาย จักษุสัมผัสแตกสลาย สุขเวทนา
ทุกขเวทนา หรืออทุกขมสุขเวทนา ที่เกิดขึ้นเพราะจักษุสัมผัสเป็นปัจจัย
แตกสลาย ฯลฯ ใจแตกสลาย ธรรมารมณ์ มโนวิญญาณ มโนสัมผัส

แตกสลาย สุขเวทนา ทุกขเวทนา หรืออทุกขมสุขเวทนา ที่เกิดขึ้น
เพราะมโนสัมผัสเป็นปัจจัย ก็แตกสลาย ดูก่อนภิกษุ ที่เรียกว่าโลก เพราะ
จะต้องแตกสลาย ฉะนี้.
จบ โลกสูตรที่ 9

อรรถกถาโลกสูตรที่ 9

ในโลกสูตรที่ 9 มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
บทว่า ลุชฺชติ ความว่า ย่อมทำลาย คือ ย่อมแตก. ตรัสอนิจจ-
ลักขณะ ไว้ในสูตรนี้.
จบ อรรถกถาโลกสูตรที่ 9

10. ผัคคุนสูตร

ว่าด้วยเรื่องบัญญัติ

[ 99 ] ครั้งนั้นแล ท่านพระผัคคุนะเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า
ถึงที่ประทับ ฯลฯ ครั้นแล้วได้ทูลถามพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า ข้าแต่พระองค์
ผู้เจริญ บุคคลเมื่อจะบัญญัติ พึงบัญญัติพระพุทธเจ้าผู้ตัดตัณหาเครื่องให้
เนิ่นช้าแล้ว ตัดทางได้แล้ว ครอบงำวัฏฏะได้แล้ว ล่วงพ้นทุกข์ทั้งปวง
ปรินิพพานที่ล่วงไปแล้ว ด้วยจักษุใดจักษุนั้นมีอยู่หรือ ฯลฯ บุคคลอื่นเมื่อ
จะบัญญัติ พึงบัญญัติพระพุทธเจ้าในอดีตผู้ตัดตัณหาเครื่องให้เนิ่นช้าแล้ว
ตัดทางได้แล้ว ครอบงำวัฏฏะได้แล้ว ล่วงพ้นทุกข์ทั้งปวง ปรินิพพานที่
ล่วงไปแล้ว ด้วยใจใด ใจนั้นมีอยู่หรือ พระพุทธเจ้าข้า.